تأملی در آرای عمرانی خواجه رشیدالدین فضل‌الله مطالعه موردی: بازخوانی تکوین اولیه روستای فتح‌آباد تبریز
نویسنده
چکیده مقاله:
خواجه رشیدالدین فضل‌اللّه دانشمند و دولتمرد ایرانی، جلوه‌ای متفاوت و در عین حال ممتاز از سنت علمی و عملی ایران عهد مغول است. او پذیرش مسند وزارت در دولت ایلخانی را فرصتی برای تجدید حیات معرفت و علم در جامعه ایرانی می‌پنداشت. کیاست و درایتی که او در اصلاح جامعه بحران زده ایران از خود نشان داد، او را به نمادی از ایستادگی عنصر ایرانی در برابر سلطه مغول مبدل ساخت. از آثار این دانشی‌مرد و دولتمرد بابصیرت که در شمار مهم‌ترین شاهکارهای فرهنگی تاریخ ایران قرار دارد، برنامه‌ریزی و بنیان‌گذاری شهرستان رشیدی با مرکزیت دارالعلم ربع‌رشیدی در شرق دارالسلطنه تبریز است. این شهرستان بنا به متن صریح وقف‌نامه ربع رشیدی، به‌منظور حمایت از علم و عالِم بنا نهاده شده بود و همه ارکان آن، از مرکز تا آبادی‌ها و باغات پیرامون همه در جهت تأمین چنین نیتی عمل می‌کردند. یکی از آبادی‌های واقع در حاشیه سبز این شهرستان، روستای فتح‌آباد بود که بر اساس مستندات تاریخی، تدبیر امور عمرانی آن از بدو شکل‌گیری، مدیون نظر و دخالت مؤثر شخص خواجه رشیدالدین بوده است. از منظر تأملات تبارشناسی روستا در ایران، ویژگی فتح‌آباد آن است که اطلاعات معتبری درباره نحوه تکوین وجود اولیه آن در منابع معتبر قابل جستجو است. نوشتار حاضر برآمده از پژوهشی بر پایه اطلاعات مذکور می‌باشد که به روش توصیفی ـ تاریخی انجام گرفته است. این نوشتار ضمن بحث درباره پیشینه کالبدی روستای فتح‌آباد، روشن می‌نماید که نحوه طرح‌افکنی روستا در آن دوره علاوه بر آنکه وامدار سنت‌های عمران روستایی در ایران بود، خصوصیات ویژه‌ای نیز داشته است که آن را از دیگر روستاهای ایرانی متمایز می‌نمود. این ویژگی، منبعث از دو عامل عمده بود، نخست؛ تعلق ماهوی و ارتباط این روستا با دارالعلم ربع‌رشیدی و دوم؛ تدبیر و تمهیدات خاصی که خواجه رشیدالدین برای انجام و فرجام آن اندیشیده بود. مطالعه نوشتار حاضر همچنین برای شناخت جایگاه و اعتبار برنامه‌ریزی در آرای عمرانی خواجه رشیدالدین فضل‌الله سودمند است.
منابع مشابه
تََاَمّلی در اندیشه اقتصادی خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی
رشیدالدین فضل‌الله همدانی (645-718 ق/ 1247- 1318 م) طبیب، مورخ، وزیر و سیاستمدار برجسته سلاطین بزرگ ایلخانی، غازان و اولجایتو، به شمار می رود. بدون تردید فعالیت‌های اجتماعی این وزیر مدبر و دانشمند در گرایش سلاطین متأخر ایلخانی به اعمال یک سلسله اقدامات اصلاح طلبانه خصوصاً در زمینه اقتصادی و توسعه شهر و روستا و تثبیت نظام مالیاتی به نحو کاملاً چشم‌گیری مؤثر بوده است. از این روی شایسته است فعالیتها...
متن کاملبازخوانی مفهوم تزیین در مسکن روستایی ایران (مطالعه موردی: تزیینات مسکن در روستای اوان، استان قزوین)
اگرچه به‌واسطه مشاهدات و تحلیل‌های متواتر پیرامون آثار نفیس و شکوهمند معماری، تزیینات عموماً به‌عنوان مؤلفه‌ای از بناهای پرهزینه و خاص هر دوره شناخته می‌شود، اما نیاز به تلطیف فضا در مسکن‌های کوچک روستایی نیز بروز می‌یابد که با مصالح و فناوری و نیروی کار بومی ایجاد می‌گردند، اما شکل بروز آن متفاوت و فاقد استقلال ماهوی و فیزیکی و متکلفانه است. بخش عمده‌ای از مطالعات انجام شده در ایران که با محور...
متن کاملتََاَمّلی در اندیشه اقتصادی خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی
رشیدالدین فضل الله همدانی (645-718 ق/ 1247- 1318 م) طبیب، مورخ، وزیر و سیاستمدار برجسته سلاطین بزرگ ایلخانی، غازان و اولجایتو، به شمار می رود. بدون تردید فعالیت های اجتماعی این وزیر مدبر و دانشمند در گرایش سلاطین متأخر ایلخانی به اعمال یک سلسله اقدامات اصلاح طلبانه خصوصاً در زمینه اقتصادی و توسعه شهر و روستا و تثبیت نظام مالیاتی به نحو کاملاً چشم گیری مؤثر بوده است. از این روی شایسته است فعالیتها...
متن کاملتأملی نظری در تکوین دولت صهیونیستی
نگاه تئوریک به تاریخ تحول دولت صهیونیستی می‌تواند بسیاری از پرسشهای این حوزه را روشن سازد.تبلیغات گسترده در خصوص ظهور مسائل مهمی چون هالوکاست، تبعید و آوارگی، تفرق و پراکندگی و...اندیشمندان مختلف را به تأملات نظری در خصوص دولت صهیونیستی واداشت.در این میان، دو رهیافت سرزمین‌گرا و دولت‌گرا، در میان نظریه پردازان یهودی برجسته شد.رهیافت نخست؛آن است که اگر دولت متمرکز در سرزمینی مستقل شکل بگیرد، ...
متن کاملموقوفات خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی
چکیده وقف به عنوان یکی از سنت های مهم در تاریخ ایران بعد از اسلام در حیات فرهنگی و تمدنی ایران نقش مهمی داشت. در پی هجوم مغولان به ایران، بسیاری از موقوفات در معرض غارت و بی سامانی قرار گرفت. با تأسیس حکومت ایلخانی تلاش هایی برای جلوگیری از تداوم این وضع شروع شد که باروی کار آمدن غازان خان و اسلام آوردن او و سپس اولجایتو وقف در دوره ای از شکوفایی قرار گرفت. در این میان نقش وزیران و دبیران ایر...
منابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 31 شماره 140
صفحات 39- 50
تاریخ انتشار 2013-04
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023